ปรมตฺถโต ปน ตสฺส นิสฺสยภูตานิ ภูตาเนว จิตฺตสมุฏฺฐานานิ, ตํนิสฺสิตตฺตาฯ ยถา อนิจฺจสฺส รูปสฺส ชรามรณํ อนิจฺจํ นาม โหติ, เอวมิทมฺปิ จิตฺตสมุฏฺฐานํ นาม ชาตํฯ

[668] จิตฺตสหภุนิทฺเทเสปิ เอเสว นโยฯ ยาว จิตฺตํ ตาว ปญฺญายนโต อิทเมว ทฺวยํ วุตฺตํฯ น ปเนตํ จิตฺเตน สห ภูตานิ วิย, เจตนาทโย วิย จ อุปฺปชฺชติฯ

[670] จิตฺตานุปริวตฺติตายปิ เอเสว นโยฯ ยาว จิตฺตํ ตาว ปญฺญายนโต เอว เหตํ ทฺวยํ จิตฺตานุปริวตฺตีติ วุตฺตํฯ

[674] โอฬาริกนฺติ วตฺถารมฺมณภูตตฺตา สํงฺฆฏฺฏนวเสน คเหตพฺพโต ถูลํฯ วุตฺตวิปลฺลาสโต สุขุมํ เวทิตพฺพํฯ

[676] ทูเรติ ฆฏฺฏนวเสน อคฺคเหตพฺพตฺตา ทุพฺพิญฺเญยฺยภาเวน สมีเป ฐิตมฺปิ ทูเรฯ อิตรํ ปน ฆฏฺฏนวเสน คเหตพฺพตฺตา สุวิญฺเญยฺยภาเวน ทูเร ฐิตมฺปิ สนฺติเกฯ จกฺขายตนาทินิทฺเทสา เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว วิตฺถารโต เวทิตพฺพาฯ อิทํ ตาว ทุวิเธน รูปสงฺคเห วิเสสมตฺตํฯ ติวิธสงฺคโห อุตฺตานตฺโถวฯ

จตุกฺกนิทฺเทสวณฺณนา

[966] จตุพฺพิธสงฺคหาวสาเน ทิฏฺฐาทีนํ ปจฺฉิมปทสฺส เภทาภาเวน อาทิโต ปฏฺฐาย ปุจฺฉํ อกตฺวาว รูปายตนํ ทิฏฺฐํ สทฺทายตนํ สุตนฺติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ รูปายตนํ จกฺขุนา โอโลเกตฺวา ทกฺขิตุํ สกฺกาติ ‘ทิฏฺฐํ’ นาม ชาตํฯ สทฺทายตนํ โสเตน สุตฺวา ชานิตุํ สกฺกาติ ‘สุตํ’ นาม ชาตํฯ คนฺธายตนาทิตฺตยํ ฆานชิวฺหากาเยหิ ปตฺวา คเหตพฺพโต มุนิตฺวา ชานิตพฺพฏฺเฐน มุตํ นาม ชาตํฯ ผุสิตฺวา วิญฺญาณุปฺปตฺติการณโต ‘มุตํ’ นามาติปิ วุตฺตํฯ สพฺพเมว ปน รูปํ มโนวิญฺญาเณน ชานิตพฺพนฺติ มนสา วิญฺญาตํ นาม ชาตํฯ